Фронтовики и инвалиды
istoriograf — 15.07.2024
Продолжая военную тему, в 2015 г. в
Институте истории была защищена диссертация И.А. Марцинкевича
"Социальное обеспечение инвалидов и участников Великой
Отечественной войны в БССР (1943-1956 гг.)". Интересными показались
сведения о числе поставленных на учет фронтовиков и инвалидов
войны.
Працэс падліку інвалідаў Вялікай
Айчыннай вайны пачаўся з 1944 г. Першапачатковай мэтай правядзення
ўліку з’яўлялася высвятленне агульнай колькасці дэмабілізаваных
франтавікоў. Па меры ўдакладнення іх колькасць узрастала і
да 1 чэрвеня 1946 г. дасягнула 277 949 чалавек. Сістэма
збору звестак аб колькасным складзе, навучанні і працаўладкаванні
інвалідаў Вялікай Айчыннай вайны будавалася па прынцыпе
прадастаўлення дадзеных з ніжэйшых у вышэйшыя інстанцыі, дзе
фарміраваліся зводныя ведамасці па раёнах і з агульнай колькасцю па
абласцях.
Падлік дэмабілізаваных інвалідаў Вялікай
Айчыннай вайны быў завершаны аддзеламі сацыяльнага забеспячэння
БССР да канца 1946 г. Павелічэнне колькасці былых франтавікоў,
якое фіксавалі сабесы ў 1945 г. – верасні 1946 г., дасягнула свайго
максімуму ў кастрычніку 1946 г. і склала 90 622 чалавек.
Да канца 1940-х − пачатку
1950-х гг. пераважная колькасць інвалідаў і ўдзельнікаў Вялікай
Айчыннай вайны была забяспечана жыллём.
Па меры вяртання сялян-франтавікоў
на ранейшыя месцы жыхарства ўзнікала ўсё больш цяжкасцей у
задавальненні іх надзённа-бытавых патрэб, галоўнымі сярод
якіх
былі забеспячэнне адзеннем, абуткам і прадуктамі харчавання.
Нярэдка франтавікі-інваліды з вёскі выказвалі жаданне працаваць ў
раённых цэнтрах, што было вельмі складана задаволіць па прычыне
адсутнасці жылплошчы, дзе можна было б іх размясціць. У выніку
былыя франтавікі не толькі не маглі працаўладкавацца, але і былі
вымушаны шукаць месца часовага пражывання ў родных ці знаёмых.
Вырашэнне жыллёвага забеспячэння стрымлівалася як абыякавым
стаўленнем ўлады да праблемы, так і аддаленасцю вёсак ад
будаўнічых прадпрыемстваў і арганізацый, недахопам грашовых і
транспартных сродкаў, рабочай сілы. Негатыўнай праявай першых
пасляваенных гадоў на вёсцы
з’яўлялася нямэтавае размеркаванне прадуктаў харчавання і
тавараў першай неабходнасці, нізкім заставаўся ўзровень аказання
медыцынскіх паслуг.
Адной з важных форм, праз якую
ажыццяўляліся сацыяльныя мерапрыемствы ў дачыненні да інвалідаў і
ўдзельнікаў Вялікай Айчыннай вайны, з’яўляліся касы калгаснай
узаемадапамогі. Стварэнне падобнай мадэлі сацыяльнага забеспячэння
на тэрыторыі Заходняй Беларусі не было магчымым, паколькі ў гэтым
рэгіёне не была праведзена масавая калектывізацыі. Жыллёвая
праблема вырашалася ў тым ліку за кошт перадачы ў карыстанне былым
франтавікам прыватных дамоў і гаспадарчых пабудоў, якія былі
пакінуты
жыхарамі Заходняй Беларусі пры эміграцыі ў Польшчу, а
таксама за кошт выдзялення зямельных надзелаў пад будаўніцтва.
Гэта спрыяла частковаму вырашэнню жыллёвай праблемы
дэмабілізаваных. Аднак перадача дамоў нярэдка праходзіла з
парушэннямі.
Рэалізацыя
мерапрыемстваў па сацыяльным забеспячэнні інвалідаў і ўдзельнікаў
Вялікай Айчыннай вайны была ўскладзена на Наркамат сацыяльнага
забеспячэння БССР і адбывалася па наступных асноўных напрамках:
вырашэнне жыллёвых праблем, працаўладкаванне і працоўнае навучанне,
медыцынскае абслугоўванне, прадастаўленне льгот, грашовых выплат і
матэрыяльных дапамог, пенсійнае забеспячэнне.
У выніку да 1956 г. у БССР была
закладзена частка агульнай савецкай сістэмы медыцынскага
забеспячэння інвалідаў Вялікай Айчыннай вайны, якая ўключала ў сябе
шэраг разнастайных мер па паляпшэнні становішча былых абаронцаў
радзімы і аказання ім разнастайнай дапамогі.